 |
| Ilustración de Kristen Hendricks |
Pofesor/a, se queres colaborar na mellora da nosa biblioteca,
axúdanos facendo a seguinte enquisa,
son só uns minutos...
PREME NESTA LIGAZÓN:
AVALIACIÓN DA BIBLIOTECA CURSO 2019-20 (ALUMNADO)
 |
| Ilustración de Kristen Hendricks. |
Alumno/a, se queres colaborar na mellora da nosa biblioteca,
axúdanos facendo a seguinte enquisa,
son só uns minutos...
PREME NESTA LIGAZÓN:
https://docs.google.com/forms/d/12HbDOiHYUmR6r82HbCKsNVebV9PVthuoeuSG9F4xn_w/edit
O CONTO DO MES: "La señora del perrito", de ANTON CHEJOV.
ANTON CHEJOV
"LA SEÑORA DEL PERRITO"
 |
| PREME NA IMAXE E LE O CONTO! |
AUTOR DO MES DE XUÑO: FERNANDO PESSOA
FERNANDO
PESSOA
(Lisboa,
1888-1935)
Foi fillo dun funcionario e crítico
musical que morreu tendo el seis anos. A súa nai volveu casar, por poderes, co cónsul
portugués en Durban e levouno consigo a Sudáfrica, que entón era colonia inglesa.
Volveu de alí definitivamente aos dezasete anos e xa non se moveu de Lisboa. O
dominio do inglés serviulle para gañar a vida como tradutor ou redactor de
cartas para empresas comerciais. Deuse a coñecer como escritor en revistas
literarias como A Águia, Orpheu ou Presença. Permaneceu solteiro, aínda que mantivo unha relación
cunha oficinista, Ofélia Queirós, coa cal non pasou da fase de noivado. Os seus
derradeiros anos foron moi solitarios e morreu a consecuencia dos seus
problemas coa bebida.
Publicou en vida poucas obras, pero
deixou un baúl cheo de textos escritos, ás veces desordenados, que aínda non
foron publicados totalmente.
Fernando Pessoa é coñecido, sobre todo,
polos seus heterónimos, personaxes aos que atribúe parte da súa obra e por veces
lles crea unha biografía. Os heterónimos non son pseudónimos, pois as obras a
eles atribuídas son diferentes das escritas polo autor co seu nome. Os principais heterónimos
son Alberto Caeiro, Ricardo Reis e Álvaro de Campos. Bernardo Soares, Coelho Pacheco,
António Mora e moitos outros non son considerados sempre heterónimos xa que non
se diferencian suficientemente do propio autor. Non obstante, a Soares
atribúeselle finalmente o importante Livro
do desassossego.
En realidade, case habería que dedicarlle
esta sección do blog da biblioteca a cada un dos heterónimos e ao propio autor
como ortónimo por separado, mais procuraremos ocuparnos, co risco de caer no
exceso, de todos eles.
Así, pois, simplificando, Pessoa crea
literariamente varias posibilidades do ser humano que atopa dentro de si: o
xove inxenuo que se identifica cos elementos da natureza, procurando adoptar
unha actitude serena e positiva ante a existencia (Caeiro); a persoa con
experiencia, desenganada, pero que desexaría ilusionarse (o propio Pessoa); a
persoa desenganada que se refuxia no illamento e o pasado, procurando a serenidade nun sistema filosófico (Reis); e
a persoa contradictoria que o desexa todo, pero carece de capacidade de acción,
e se desespera ao ver que nada é como desexaría que fose, ata o punto de oscilar
entre o autodesprezo e o sentimento de superioridade (Campos).
É posible atopar variantes dos mesmos
pensamentos, se ben expresados de distinto modo, nos catro, que revelan
influencias culturais variadísimas: a filosofía grega (Platón, o epicureísmo, o
estoicismo, o escepticismo), a filosofía contemporánea (ante todo, Schopenhauer
e Nietzsche), a Biblia (en especial, o Eclesiastés),
a Cábala, a literatura latina (sobre todo, Horacio), a literatura portuguesa
anterior (Almeida Garret, Antero de Quental, Guerra Junqueiro, Cesário Verde,
Eugénio de Castro, Camilo Pessanha, Teixeira de Pascoâes, o Padre Antonio
Vieira...), a poesía romántica inglesa, a teosofía, os futuristas italianos e,
ante todo, o poeta estadounidense Walt Whitman.
Pessoa foi un poeta interesado polos
grandes temas filosóficos: a morte, o tempo, a dor de existir, o amor, a
felicidade, o coñecemento dun mesmo, a relación da persoa cos seus semellantes
e coa natureza... Unhas veces tratounos de maneira clara e sincera; outras, de
xeito confuso e contraditorio; outras, en fin, seguindo os tópicos consagrados
pola tradición. Procurou a orixinalidade, inventando novos ismos vangardistas
(o paulismo, o interseccionismo, o sensacionismo...), aínda que, como teñen
sinalado Guillermo Carnero ou Octavio Paz, poden considerarse variantes ou
consecuencias do futurismo, ao que el incorporou a súa sensibilidade persoal.
En xeral, resáltase a súa gran débeda con Horacio –en especial, nas odas de
Ricardo Reis- ou Walt Whitman –para os poemas de Alberto Caeiro ou Álvaro de
Campos, sobre todo-, pero débese ter en conta que el non oculta esas
influencias, senón que as exaxera ao mesmo tempo que infunde ás súas creacións
unha personalidade innovadora.
Ricardo Reis foi o primeiro heterónimo
imaxinado por Pessoa. Tal como o concibiu ao final, era un médico nacido no
Porto, monárquico, latinista, exiliado no Brasil por razóns ideolóxicas e
discípulo de Alberto Caeiro, o primeiro heterónimo do que escribiu poemas.
Os poemas de Reis adoitan ser breves e
ter unha métrica clásica. Continúan a tradición grecolatina das odas, as
elexías e os epigramas. Seguindo a Horacio, mestura as mensaxes epicúreas,
estoicas e escépticas, ás que engade, por veces, expresións e pensamentos que lembran
o Eclesiastés e a filosofía de
Schopenhauer. É habitual atopar tópicos como o “Carpe Diem”, o “Collige, Virgo,
Rosas” ou o “Tempus Fugit”; alusións a Apolo, Minos, Átropos, as bacantes...;
invocacións a Cloe, Lidia e Neera, ás que tamén se dirixía o autor latino. En
canto á forma, Reis utiliza unha expresión concisa, epigramática, incluso
enigmática en ocasións, cunha sintaxe complicada, abundante en hipérbatos que
fan lembrar as oracións latinas.
Como dixemos, Reis representa un ideal
inalcanzable de Pessoa: o individuo que, abrazando unha filosofía, é capaz de
dominar a angustia do existir humano. Recomenda aceptar con resignación o paso
do tempo e a morte, fuxir tanto das alegrías excesivas como da tristeza e o
temor. Considera a liberdade unha ilusión; o amor, a gloria ou a riqueza, puras
vaidades. Recomenda a renuncia e a indiferenza ante as desgrazas, posto que a
vida é un soño que nunca ofrece canto o ser humano desexa. De nada vale
interrogar os deuses; estes –entre os cales se pode incluír, como un máis,
Xesús- nunca responden ao ser humano e están subordinados ao Fado. Con esta
visión tan pesimista da vida, é normal que incite a gozar dos pequenos praceres
e a procurar a ataraxia ou a apatía; incluso que, nalgúns intres, anhele ter a
condición dun ser inanimado.
Algún dos seus mellores poemas encerran
un consello:
“Tâo
cedo passa tudo quanto passa!
Morre
tâo jovem ante os deuses quanto
Morre!
Tudo é tâo pouco!
Nada
se sabe, tudo se imagina.
Cincunda-te
de rosas, ama, bebe
E
cala. O máis é nada.”
“Para
ser grande, sê inteiro: nada
Teu
exagera ou exclui.
Sê
tudo em cada coisa. Pôe quanto és
No
mínimo que fazes.
Assim
em cada lago a lua toda
Brilha,
porque alta vive.”
Alberto Caeiro, natural de Lisboa, morto
moi novo, é considerado como un mestre por Reis, Campos e o mesmo Pessoa, que
se inclúe a si mesmo na ficción. Vive de rendas, modestamente, na aldea, como
un pastor cuxo rabaño fosen as súas sensacións. Presume de non pensar sen
decatarse de que está pensando; procura fuxir dos falsos conceptos elaborados
polo home para entender o mundo sen decatarse ás veces de que está usando algún
deses conceptos. Sexa como sexa, é capaz de adquirir a serenidade que os outros
anhelan e contemplar con gozo ou indiferenza o mundo porque a súa sinxeleza o
aproxima ao relativo estado de felicidade que pode acadar un home.
Atribúenselle tres libros de poemas: O Guardador de Rebanhos, O Pastor Amoroso e Poemas Inconjuntos. O primeiro, escrito case dun tirón, supuxo o
seu descubrimento por parte do autor.
Os seus poemas están escritos nun verso
longo próximo á prosa en que son estrañas as rimas. De acordo co mundo que
presenta e a súa sensibilidade, atraída polo simple e humilde, busca unha
expresión espontánea e fluída, rexeitando a linguaxe literaria tradicional, que
considera falsa.
Afirma que é un poeta sensacionista,
pois só mediante as sensacións se pode estar en contacto, dalgúns xeito, cos
elementos da natureza e coa vida, que considera inexplicable e acepta como tal.
Aínda que se contradí con moita frecuencia, a miúdo amósase incrédulo ou
escéptico; búrlase incluso da teoloxía cristiá imaxinando un Xesús neno e
atravesado. Estaría disposto a admitir certo panteísmo, concibindo que Deus
está en cada elemento da Natureza. A metafísica ou o misticismo parécenlle
ilusións absurdas da mente humana. Sostén que debemos renunciar a todo o
pensamento aprendido, rexeitar as ideas recibidas. Curiosamente di non aceptar
máis que o percibido polos sentidos, pero menciona con frecuencia a alma. Como
epicúreo, renuncia ás ambicións e os desexos. Ao igual que Ricardo Reis, por
veces transmite un consello moral, que pode ser irónico.
“Sejamos
simples e calmos,
Como
os regatos e as árvores,
E
Deus amar-nos-á fazendo de nós
Belos
como as árvores e os regatos,
E
dar-nos-á verdor na sua primavera
E um
rio onde ir ter quando acabemos.”
O seu ideal é vivir sen falsas ilusións
e desaparecer sen deixar rastro, como a ave que pasa, ou, en todo caso, como
outros elementos da natureza, fundíndose coa terra. Aínda que ás veces a vida
lle parece un soño, non acepta teorías como o eterno retorno porque o cambio é
continuo. En O pastor amoroso amósase
namorado e rexeitado pola muller amada, rexeitamento que acepta con
resignación. Ao igual que Reis,Campos e o propio Pessoa, seguindo a tradición
estoica, asegura que tampouco se conmove ante as inxustizas do mundo.
Como mostra da súa actitude ante a vida,
pódense lembrar algúns dos seus versos, escritos case como o seu propio
epitafio:
“Fui
feliz porque nâo pedí coisa nenhuma,
Nem procurei
achar nada,
(...)
Nâo
desejei senâo estar ao sol ou à chuva
(...)
Amei
e nâo fui correspondido porque nâo tinha que ser assim.
É
melhor para ver. O sentimento distrae.”
Álvaro de Campos é talvez o máis
auténtico e extravagante dos heterónimos pessoanos. Natural de Távara, formouse
como enxeñeiro en Escocia, pero vagabundea, desocupado, por Lisboa. Discípulo
de Caeiro, de Walt Whitman e dos futuristas, posúe un carácter inquedo,
neurótico, incontrolable, que o fai moi sensible á angustia producida pola vida
moderna. A súa actitude ante a vida é oposta á dos seus compañeiros.
Comeza sendo un poeta decadentista,
ansioso de escandalizar a sociedade burguesa en “Opiario”, que revela
influencia dos poetas franceses e de Cesário Verde. Usando unha métrica
tradicional, escribe a modo de diario, improvisando, nun estilo pouco elevado e
cunha sinceridade chocante, sobre a súa visión da vida. Manifesta, de xeito
desmesurado, a súa ideoloxía monárquica “mais non católica”, o seu horror ante
a existencia, o seu tedio, o seu desexo de suicidarse, o seu desgusto consigo
mesmo por considerarse vago, colérico, masoquista. Todo isto condúceo a un
perenne desasosego e ao consumo do opio.
Logo transfórmase nun poeta
sensacionista –na súa terminoloxía- e escribe unha serie de “odas” cun verso
libre imitado de Whitman, a quen rende homenaxe. Trátase de longos poemas que
figuran entre as obras mestras da poesía vangardista. En “Ode Triunfal” canta o
mundo moderno, como fixo previamente o autor americano, pero, no medio da gabanza,
introduce críticas que revelan unha visión pesimista e lúcida dos seus
terribles defectos: os desastres de todo tipo, a carreira armamentística, a
corrupción, a degradación das clases sociais marxinadas, a neurose provocada
pola rapidez. Os seus sarcasmos e a súa linguaxe libérrima anticipan algúns
aspectos da poesía social dun Celso Emilio Ferreiro.
“Ode Marítima” é, por si mesma, un libro
que posúe unha estrutura musical na cal se xoga cos ritmos adecuando contido,
métrica e linguaxe literaria. É unha experiencia literaria enriquecedora lela
ao mesmo tempo que De catro a catro,
de Manuel Antonio, observando as súas semellanzas e as súas diferenzas. O autor
rianxeiro elabora de xeito persoal moitos dos temas e ideas de Pessoa, como
este fixo con Whitman. A diferenza fundamental é que Manuel Antonio en
“Intencións”, “Recalada”, “A fragata vella”, “Balada do pailebote branco” ou
“Adeus” expresa as vivencias e pensamentos dun mariñeiro nunha viaxe por mar,
en tanto que Álvaro de Campos se deixa levar polas súas fantasías vendo entrar
un paquebote no porto de Lisboa e sabendo que nunca embarcará. Case de maneira
automática, a súa imaxinación voa ata perder por momentos o control e
manifestar, no cume da súa excitación, desexos e pensamentos abertamente
escandalosos. A consciencia de levar unha vida inútil provoca o seu anhelo de
viaxar, de experimentar as sensacións doutros seres humanos, de ser unha
especie de Deus capaz dunha existencia ubicua e atemporal. A diferenza de
Caeiro e Reis, non desexa conformarse cunha existencia modesta; polo contrario,
ansíao todo, non acepta os seus límites a proclámase rebelde dun xeito
neurótico e exaltado que só se calma ao lembrarse da infancia, unha especie de
paraíso perdido, grazas, sobre todo, á inconsciencia da que gozaba o rapaz que
foi.
Noutros poemas, como “Lisbon Revisited
(1923)”, “Lisbon Revisited (1926), “Tabacaria” e tantos outros, manifesta, de
xeito máis discreto, a súa visión da vida e de si mesmo.
Álvaro de Campos, que posúe tantos
aspectos formais de Whitman, oponse a este na súa actitude ante a vida, pois
carece da serenidade e do humanitarismo do autor americano. Comparte con este a
ambigüidade sexual e o intento de adoptar múltiples personalidades, pero o seu
carácter neurótico –en que o autor deixou bastante de si mesmo- aparece unha e
outra vez para presentar de xeito maxistral a angustia do home moderno.
Solitario e lúcido, presenta, como nun diario, a súa vivencia da cidade de
Lisboa en busca de si mesmo. A conclusión é profundamente pesimista: ninguén
pode saber quen é, a vida é unha sucesión de mortes que carece de sentido, a
esencia do home é a nada. Os poemas presentan a miúdo un carácter reiterativo,
mais de vez en cando aparece a reflexión orixinal ou a expresión brillante
dunha sensación.
Álvaro de Campos tamén é autor dun
virulento manifesto vangardista titulado Ultimatum,
no cal dirixe feroces críticas a algúns dos autores máis coñecidos da época e
sostén que os poetas novos deben buscar unha poesía obxectiva que abarque a
sensibilidade da maior cantidade de persoas.
En
canto á obra asinada polo propio Pessoa –o poeta ortónimo-, figura
fundamentalmente nos poemarios portugueses Mensagem
e Cancioneiro e nos ingleses Antínoo e Sonetos.
O
primeiro, único libro en portugués que publicou en vida, divídese en tres
partes: “Brasâo”, “Mar Portugués” e “O Encoberto”. Usando métrica clásica e
deixándose influír por autores varios, ofrece unha visión persoal do pasado
portugués, exaltando a época en que se lanzou á conquista dos mares e escollendo
algúns personaxes polo seu carácter simbólico. Entre eles destaca o rei don
Sebastián, morto en plena mocidade nunha batalla acontecida no norte de África
no século XVI. Como o rei Arturo, a lenda predicía o seu regreso para devolver
a Portugal o seu esplendor. Pessoa imaxina a chegada dun “Quinto Imperio”, de
carácter espiritual, e chama os seus compatriotas á acción.
Cancioneiro é un conxunto de poemas moi variados escritos ao longo de moitos anos.
Formalmente é máis clásico e tradicional que a obra dos heterónimos, pero
recolle ocasionalmente algunhas das ideas destes, non en balde o autor tamén se
declara discípulo de Caeiro. Talvez se parece, sobre todo, á poesía de Ricardo
Reis, pero resulta máis pesimista, acusando en maior medida a influencia de
Schopenhauer e anunciando as ideas do Existencialismo: os homes viven presos de
esperanzas vas que os angustian e, cando conseguen certo repouso, sofren o
tedio da existencia. Por iso non é estraño que aconselle:
“Dorme, que a vida é nada!
Dorme, que tudo é vâo!
Se alguém achou a estrada,
Achou-a em confusâo,
Com a alma enganada.”
Mais
non sempre é así. Como Álvaro de Campos, por veces búrlase de si mesmo, aínda
que amosa menos acritude. Como Caeiro, manifesta ocasionalmente sentimentos
amorosos, incluso de xeito petrarquista. Influído pola teosofía, escribe
sonetos enigmáticos como os de “Passos da Cruz” ou máis tradicionais, como os
de “Em busca da beleza”. Cultiva, asemade, a poesía interseccionista, segundo a
cal se pretende captar varias sensacións cruzadas, en “Chuva Oblíqua”.
Dos
libros ingleses, tal vez chama a atención o titulado Antinous, dedicado ao rapaz amado polo emperador Adriano.
Ao
escritor ortónimo tamén se lle poden atribuír, entre outras obras, unha peza de
“teatro estático” –O Marinheiro- e un
obra narrativa –O banqueiro anarquista-.
A primeira é un poema dramático simbolista, no cal tres doncelas, situadas nun
castelo fronte ao mar, dialogan sobre as súas lembranzas e os seus soños. Unha
delas soña cun mariñeiro que vive nunha illa solitaria. Ao final xa non saben
se o mariñeiro vive no seu soño ou elas son un soño do mariñeiro, así como os
homes soñan con Deus e ao mesmo tempo poden considerarse un soño deste.
A
segunda é un diálogo no cal un banqueiro de orixe humilde tenta convencer a un
personaxe innominado, con argumentos interesantes e sofismas, de que é un
anarquista coherente. Rexeitando, por unha banda, a violencia e a revolución
porque a experiencia di, na súa opinión, que conducen á ditadura, e, por outra,
os movementos colectivos porque sempre unha minoría impón a súa vontade, procurou,
de xeito individualista, minar as convencións sociais que consagran a
inxustiza. Para conseguir a liberdade individual, considerou necesario ser dono
do diñeiro, de modo que a loita individual pola liberdade o conduciu á
situación en que se atopa grazas ao seu talento natural e o seu esforzo. Así,
pois, Pessoa case nos presenta, en lugar dun anarquista, un superhome
nietzscheano. Nin que dicir ten que el rexeitaba tanto o socialismo como o anarquismo.
Por
último, cabe dicir algo dunha obra que finalmente é atribuída a Bernardo
Soares, a quen o autor non consideraba un heterónimo pleno, por posuír moitos
dos seus trazos persoais: o Livro do
desassossego. Composto por moitísimos fragmentos atopados de xeito
desordenado no seu baúl, ten sido reconstruído de varias formas. Na actualidade
adoita comezar cunha presentación en que o autor conta como coñeceu a Bernardo
Soares, oficinista que vive solitario nunha pensión. De seguido aparecen, a
modo de diario, impresións da vida lisboeta, descricións de paisaxes e
reflexións do personaxe que fan lembrar os poemas de Álvaro de Campos.
Bernardo
Soares é o home que atura unha existencia monótona e cutre na oficina e procura
vivir autenticamente nos seus soños. Por un lado está o mundo material e, por
outro, o mundo da arte. Ambos chegan a producir tedio, mais son, para el, moi
diferentes, aínda decatándose da vaidade de toda actividade humana. A vida
cotiá da cidade, os cambios estacionais, as experiencias como individuo aparecen
recollidas nas páxinas deste libro, ás veces de modo poético, con gran
sensibilidade. É curioso atopar nel expresións que tempo máis tarde utilizaría
Sartre para expresar as principais ideas do Existencialismo.
Como
se pode ver, aínda deixando a un lado boa parte da obra pessoana, esta é moi
variada. Talvez é demasiado reiterativa porque, en gran medida, o autor non
chegou a seleccionala e preparala para a edición, pero encerra momentos
brillantísimos, que obrigan ao lector a reflexionar sobre a súa propia
existencia.
Na
nosa biblioteca, pódense atopar, sobre todo, edicións dos poemas de Alberto
Caeiro. Na rede, encóntranse moitas obras do autor, así como artigos e incluso
sitios web dedicados a comentalas.
DÍA DAS LETRAS LETRAS GALEGAS (17 DE MAIO) -durante o confinamento-
AO TEMPO QUE FLORECEN OS CAMPOS
E IMOS SAÍNDO POUCO A POUCO DO CONFINAMENTO...
CHEGAN AS LETRAS GALEGAS!
ASOMADO Á VENTÁ DAS BIBLIOTECAS ESCOLARES...
VESE A CARVALHO CALERO,
INESPERADO, MAIS INESQUECIBLE...
ABRÍMOSLLE A PORTA DAS NOSAS CASAS
PARA COÑECELO MELLOR?
- Xa o profesor Laureano falounos deste autor alá por febreiro do ano pasado, lebrades o AUTOR DO MES?
- Con respecto á coincidencia desta celebración coa pandemia da COVID-19, a ASOCIACIÓN DE ESCRITORAS E ESCRITORES EN LINGUA GALEGA fai unha interesante petición: estender o ano Carvalho Calero ata o 2021. Que pensades vós neste sentido?
- A REAL ACADEMIA GALEGA (RAG) ten material dabondo para adentrarnos na propia celebración do Día das Letras Galegas e tamén na figura de Ricardo Carvalho Calero; pinchade este enlace, que leva o suxerente título de "Primavera das letras", e veredes canto podedes aprender:
https://primaveradasletras.gal
[I]: De Pretérito imperfeito a Auto do prisioneiro
[II]: De Aos amores seródios a Escritos sobre Castelao
[III]: DeHistória da literatura galega contemporánea a Scórpio
[IV]: De Reticências... a Farsa das zocas
- BIBLIOGRAFÍA - CARVALHO CALERO:
- SELECCIÓN DE TEXTOS do autor (poesía, teatro, ensaio e narrativa) realizada pola poeta Pilar Pallarés, para una LECTURA PARTICIPATIVA organizada pola Cidade da Cultura de Santiago de Compostela:
- Outra selección de textos: No PORTAL DAS PALABRAS (unha iniciativa da RAG e a Fundación Barrié) fálasenos da poesía de Carvalho Calero en sete palabras (o "Setestrelo"):
1) VIEIRO -> Vieiros (1931)
2) SILENCIO -> O silenzo axionllado (1934)
Unha pequena referencia ao tema eixo deste ano...
"O silenzo axionllado destaca sobre todo por un erotismo ata o momento case inédito na poesía galega e pola repetida identificación da muller coa natureza, unha constante presente xa en Vieiros que cobra aínda máis forza".
3) ANXO -> Anxo de terra (1950)
4) SALTERIO -> Salterio de Fingoy (1961)
5) ESCOLMA -> Pretérito imperfeito (1927-1961), Futuro condicional (1961-1980)
6) CANTIGA -> Cantigas de amigo e outros poemas (1980-1985) (1986)
7) POETA -> Reticências (1990)
"O autor ferrolán escribiu poesía ante todo para si mesmo, non á procura da atención da crítica ou do público "
- Unha páxina completísima sobre a vida, a obra e algúns recursos sobre o autor, por se quereres afondar, é esta:
Nesta páxina, no arquivo de FRASES E CITAS (https://carvalho2020.gal/recursos/frases-e-citas/?lang=gl), atopamos algunhas coma estas; reflexionade sobre elas:
"O galego, como dizia Castelao, é um idioma extenso e útil, porque com pequenas variantes se fala em diversos lugares de distintos continentes".
"A história do idioma galego é a história mesma de Galiza."
"Entendo por literatura galega a literatura en galego"
- MEDIATECA - CARVALHO CALERO: Manifestacións sobre o reitegracionismo...
- "Carvalho Calero, a posibilidade de rectificar a historia": vídeo coproducido por A Nosa Terra e a Asociación Socio-Pedagóxica galega en 1991. Con guión de Francisco Rodríguez e produción de Xan Carballa, toma como unha das súas bases narrativas anacos dunha longa entrevista realizada por Francisco Salinas Portugal ao profesor Ricardo Carvalho Calero (recollida no libro Voz e silencio de Edicións do Cumio, 1991).
- Unha iniciativa na nosa cidade: O DEPARTAMENTO DE LINGUA DA DEPUTACIÓN DE PONTEVEDRA conmemorará este ano o Día das Letras Galegas baixo o lema
"A nosa lingua é a nosa identidade"
Ata o vindeiro domingo 17 de maio daranse a coñecer 24 vídeos nos que autoras e autores da
provincia de Pontevedra lerán pequenos fragmentos de obras de todo tipo do creador ferrolán.
As e os participantes serán Fina Casalderrey, Carlos Taboada, María Xosé Porteiro, Miguel Anxo Alonso, Eva Mejuto, Rafael Fernández Lourenzo, Miriam Ferradáns, Ramón Caride, Tamara Andrés, X. Rodríguez Álvarez, Montse Fajardo, Xosé Luna, Susana Sánchez Arins, Xosé Daniel Costas, Lucía Novas, Álex Alonso, Iria Misa, Cruz Martínez, Nee Barros, Ramón Nicolás, Macamen Alonso, Marta Dacosta e Elena Gallego.
Magnífica idea!
Que mellor que escoltar aos nosos autores e autoras
para iniciarnos no coñecemento
da obra de Carvalho Calero.
- Por último, una actividade levada a cabo por alumnos e alumnas de 1º de ESO:
"AFECTOS POLA LINGUA"
A profesora Lorena propuxo ao seu alumnado de 1º da ESO a seguinte actividade para celebrar o DÍA DAS LETRAS GALEGAS: tratábase de escribir algún dos motivos para quererlle ben ao galego, falaran ou non falaran habitualmente esta lingua. O obxectivo era tecer xuntos una REDE DE AFECTOS e valorar eses VÍNCULOS que temos co idioma.
Este foi o resultado:
 |
| AROA TABOADA GODOY (1° B) |
 |
| IKER LOURO ARRIBAS (1º A) |
 |
| IRENE BAUTISTA GARCÍA (1º A) |
 |
| MARCOS BREA MONTEAGUDO (1º B) |
 |
| MARISÉ RANCAÑO FANJUL (1º B) |
 |
| RUBIA VILLODRES DAMASCENO (1° AGRUP.) |
 |
| SILVIA PÉREZ FUENTES (1º A) |
 |
| MARÍA PARADA GARCÍA (1° B) |
 |
| TAIDA FERRÓN LOURIDO (1° AGRUP.) |
 |
| ZAIRA MARTÍN GARCÍA (1° A) |
 |
| FABIÁN GUTIÉRREZ LOUZAO (1° A) |
- Este vídeo vaivos gustar...
- E este tamén...
_____________________
Agradecementos:
Agradezo a colaboración da profesora de galego do noso centro, Lorena, que nos axudou, coma tantas outras veces na búsqueda de materiais interesantísimos para a biblioteca e, máis específicamente, para esta entrada sobre o DÍA DAS LETRAS GALEGAS 2020.
Por suposto, non deixaremos de dar as grazas tamén ao profesor Laureano, que cada mes nos trae á biblioxun un novo "capítulo" dos nosos AUTORES DO MES.
Por suposto, non deixaremos de dar as grazas tamén ao profesor Laureano, que cada mes nos trae á biblioxun un novo "capítulo" dos nosos AUTORES DO MES.
CONTO DO MES DE MAIO: GABRIEL GARCÍA MÁRQUEZ
GABRIEL GARCÍA MÁRQUEZ
"El ahogado más hermoso del mundo"
Preme na foto e le o conto!
O AUTOR DO MES DE MAIO: JOSÉ MARÍA EÇA DE QUEIRÓS
O
AUTOR DO MES
MAIO
JOSÉ
MARIA EÇA DE QUEIRÓS
(Póvoa
de Varzim, 1845 – Neuilly, París, 1900)
O máis destacado escritor realista
portugués naceu en circunstancias familiares irregulares, de modo que non
comezou a vivir cos seus pais ata os dez anos. Estudou Dereito en Coímbra, onde
coincidiu con outros grandes autores portugueses. Foi funcionario, xornalista e
diplomático. Como cónsul, estivo destinado na Habana, Newcastle, Bristol e
París, polo que gran parte da súa obra foi escrita no estranxeiro. En 1886
casou coa irmá do seu amigo o Conde de Resende, María Emilia de Castro, con
quen tivo catro fillos. Algún deles axudou a publicar postumamente algunhas das
obras que deixara inéditas.
Eça escribiu moito e foi publicando de
varios xeitos. Dalgunha obra pódense atopar facilmente tres versións distintas:
a primeira en folletín, a segunda como libro e a terceira, tamén como libro, pero
corrixida.
Amigos como Ramalho Ortigao ou Batalha
Reis retocaron ou recompilaron obras que el deixara inacabadas ou sen publicar
como libro.
Adóitase sinalar que a súa obra pasa por
tres etapas –caracterizadas, non obstante, de distinto modo segundo os
críticos-: unha primeira romántica, unha segunda realista e unha terceira máis
simbolista ou espiritualista, de crítica máis benévola; pero os seus trazos
fundamentais atópanse tanto ao principio como ao final do seu labor creativo.
Á maneira realista, mestura os asuntos persoais e os sociais a fin de presentar as características da sociedade portuguesa. Aínda que amou moito o seu país, criticouno sen piedade, perseguindo a súa rexeneración. Tentou analizar a súa vida
política, social, cultural, relixiosa e familiar, botando man sempre do humor e a
ironía. Gustou de provocar o escándalo mediante o
erotismo e a caricatura, que non eran ben aceptados no ambiente portugués contemporáneo. Fiel ao seu espírito esteticista, foi un maniático do
estilo, de modo que renovou a linguaxe literaria portuguesa e incluso influíu
en autores españoles como Valle-Inclán, que asinou a tradución dalgunha das
súas obras.
Considérase que o seu primeiro libro foi
Prosas bárbaras, recompilación de
textos escritos como folletín en xornais. Daquela estaba moi influído por
escritores franceses, dos que tomou o seu estilo innovador e temas de carácter
sinistro, como o satanismo. Ao xeito romántico, sitúa os seus argumentos con
frecuencia no mundo medieval, aínda que xa entón critica ocasionalmente a
sociedade portuguesa contemporánea (“Lisboa”) ou se interesa pola figura de
Xesucristo (“A morte de Xesús”). É curioso que, sendo un escritor anticlerical
e escéptico, manifestase en varias obras o seu interese polo cristianismo e as
súas orixes, talvez influído por autores como Renan ou Feuerbach.
Logo debemos lembrar O misterio da estrada de Sintra, escrita
en colaboración co seu amigo Ramalho Ortigao, como se fose o esclarecemento dun
crime acontecido en Lisboa. Destaca polo seu espírito lúdico, xa que é un xogo
literario, onde se presentan múltiples narradores cuxas visións se complementan
ou contradín. Ten aspectos de novela policial, de misterio, de aventuras e
incluso romántica. Dá a impresión de que os autores gozaron redactándoa,
introducindo adrede personaxes e escenas tópicas ao lado de acontecementos
sorprendentes. A pesar do espírito informal co que foi creada, presenta xa
varios dos temas esenciais do autor: a adulterio –con lección moral incluída-,
a corrupción ou a vulgaridade da sociedade lisboeta, o eloxio do mundo rural...
Incluso aparece un personaxe creado por el e os seus amigos de Coímbra
coñecidos como “O Cenáculo”, Carlos Fradique Mendes, a quen logo lle dedicaría,
polo menos, unha obra.
O
crime do Padre Amaro inicia a súa fase realista, na cal pretende satirizar
aspectos da sociedade lusa. Neste caso céntrase no mundo relixioso,
ambientando a obra na cidade de Leiría, onde traballou como funcionario. Xa
dixemos que Eça era anticlerical, de aí que non resulte estraño atopar nesta obra un mundo
eclesiástico corrompido. Con algunha excepción, os sacerdotes están
relacionados con mulleres ou son materialistas ou interveñen descaradamente en
política e inflúen decisivamente na vida dos fregueses. O autor céntrase
fundamentalmente nos problemas ocasionados polo celibato e a falta de vocación.
O Padre Amaro é un cura xove que deixa
embarazada unha moza, Amelia, a cal morre no parto, e dálle o neno a unha
muller que se desfai del: asunto forte que, xunto con outros trazos (o papel da
herdanza e o medio ambiente), revela a influencia da escola naturalista. O
mesmo Zola escribiu unha obra que trata o mesmo tema, A falta do abate Mouret, e autores como Valera, Clarín ou Galdós
trataron os amores, culminados ou non, de clérigos e mulleres en novelas como Doña Luz, La Regenta, El doctor Centeno
ou Tormento.
A crítica social, con todo, vai máis
lonxe, pois acada o xornalismo e a política, tomando algúns personaxes como
tipos representativos.
O
primo Basilio, outra das súas grandes obras, aborda tamén un tema
recorrente na novelística decimonónica, o adulterio, ao que Eça volve con
frecuencia, non en balde era un gran admirador de Flaubert; en especial, da súa
novela Madame Bovary. Aquí tamén unha
muller da burguesía, ociosa, sen fillos, ávida lectora de novelas románticas,
por un afán de novidade, se entrega a un donxoán de medio pelo, o seu primo Basilio,
de quen fora noiva. Arredor dela, bole un fato de personaxes representativos da
sociedade lisboeta, case todos negativos, entre os cales destaca Juliana, unha
criada resentida que se aproveita do aulterio para deixar saír o seu rancor chantaxeando
a súa señora. Ao final, como case non podía ser doutro xeito naquela época,
Luísa, a protagonista, morre tras un longo padecemento moral, a pesar do perdón
do marido.
A lista de obras coas que se podería
relacionar polo seu tema sería interminable, e esta é considerada unha das que mellor o tratan.
O
Mandarín é unha novela humorística e fantástica escrita na época de maior
rigor naturalista. Está narrada en primeira persoa por un amanuense, Teodoro, a
quen se lle aparece un demo de aspecto burgués a fin de propoñerlle facerse rico tocando unha campá coa que fará morrer un
mandarín chinés que lle deixará en herdo a súa inmensa fortuna. Acepta e convértese en
millonario; por fin pode facer realidade todos os seus desexos, bastante
elementais. Mais non todo é marabilloso: a muller que ama traizóao, e el cre
ver o cadáver do mandarín a todas horas sobre o seu leito. Levado polo remorso,
viaxa á China, onde ten unha aventura disparatada, a fin de buscar os familiares
do mandarín e subsanar o mal cometido. Regresa sen resultado. Atopa de novo o
seu Mefistófeles, que non fai nada por el. Fínxese pobre e aqueles que o
gabaran e admiraran no pasado critícano e desprézano. Acaba sentindo desprezo pola
humanidade e incluso polo Deus que a creou tal como é. A lección derradeira é que
só merece a pena gozar dos cartos gañados honradamente.
A
reliquia comparte algunha das características da novela anterior. Teodorico
Raposo, o narrador protagonista, é tamén un personaxe antiheroico e cínico que
narra con humor as súas aventuras, as cales desprenden certo aire picaresco.
Herdeiro dunha tía beata, procura contentar a esta finxindo ter unha maneira de
pensar e vivir que non é a súa. Peregrina a Terra Santa e regresa convencido de
traer unha falsa reliquia para a súa tía –nada menos que a coroa de espiñas-, pero na hora da
verdade, por unha confusión, ofrécelle o agasallo impúdico que recibira
dunha amante. Desherdado, tras dedicarse ao comercio de falsas reliquias,
enmenda a súa vida.
Como O
crime do Padre Amaro, é unha sátira anticlerical, aínda que aquí se centra máis
na falsa relixiosidade, a superstición e a hipocrisía.
Na viaxe a Terra Santa –para a cal
aproveita Eça lembranzas dunha viaxe súa-, Teodorico ten un soño no que se
ofrece unha versión da paixón e morte de Xesús. Aproveitando obras daquel
tempo, procura darlle un sentido “racional” e “realista” –descartando por tanto
a resurrección- ao narrado nos evanxeos. Este “soño” amosa de xeito evidente o
ánimo provocador do novelista.
Os
Maias é seguramente a súa novela máis ambiciosa. Seguindo unha liña argumental
sinxela e, non obstante, un tanto folletinesca, ofrece unha presentación
brillante e demorada de clase alta lisboeta. Céntrase nos anos setenta do
século XIX, pero, aludindo a tres membros da familia Maia –Afonso, Pedro e
Carlos-, fai un repaso da historia social do país desde 1822 ata 1887.
O autor subtitulouna “Episodios da vida
romántica”, e realmente amosa os últimos aspectos románticos dunha sociedade
portuguesa anquilosada que afoga todo intento de rexeneración. Asistimos á
presentación crítica da política, a relixión, a economía, a cultura, as
relacións familiares... por medio de escenas e personaxes representativos.
Mestura co romanticismo aspectos
naturalistas que conducen a unha relación incestuosa da que os protagonistas
non son conscientes. A fatalidade que se ceba traxicamente coa familia ten como
consecuencia a morte do personaxe máis nobre, o vello Afonso de Maia, ao
coñecer a relación amorosa dos seus netos Carlos e María Eduarda.
Trátase tamén, ao xeito balzaquiano, da
novela das ilusións perdidas, pois remata cunha escena en que os amigos Carlos
de Maia e Joao de Ega se declaran fracasados e vencidos pola vida.
A
correspondencia de Fradique Mendes amosa un cambio na traxectoria literaria
do autor, pois é un tipo diferente de novela. Divídese en dúas partes: a
primeira é unha semblanza de Fadrique Mendes, feita por un admirador, e a
segunda componse dunha serie de cartas enviadas polo protagonista a personaxes
reais (Oliveira Martins, Ramalho Ortigao, Antero de Quental, Guerra Junqueiro)
ou ficiticios (Clara, Madame de Jouarre).
Fradique Mendes é un personaxe
polifacético –portugués rico, diletante, aventureiro, poeta parnasiano e
baudelairiano, ansioso de saber, estudoso das relixións...- do cal se expoñen
ideas que, en gran medida, coinciden coas do autor. Compara as relixións
cristiá e budista sentindo preferencia por esta, pero considérase escéptico e
cre que a esencia das relixións, na práctica, reside na súa liturxia; critica o
Portugal contemporáneo con humor fixándose en personaxes arquetípicos como o
político Pacheco ou o cura Salgueiro; reflexiona sobre o papel do xornalismo e
as literaturas española –da que valora o romanceiro, o Quijote, algunhas novelas picarescas ou de Galdós, dramas de Lope
ou poemas de Quevedo- e francesa –con xuízos acertados sobre Hugo, Balzac,
Flaubert...-, e, como nas últimas obras, eloxia o mundo rural case seguindo o Menosprecio de corte y alabanza de aldea,
de frei Antonio de Guevara.
A
ilustre casa de Ramires céntrase nas andanzas dun fidalgo, Gonçalo Mendes
Ramires, que ten ambicións literarias e políticas. No seu intento de recuperar
o pasado, escribe unha novela histórica baseándose no acontecido a uns antepasados seus. Por triunfar na loita política, sacrifica a honra familiar,
mais, tras amosarse a si mesmo que non é tan indigno dos seus ancestros como
cría, decide facer fortuna en África, de onde regresa rico. Dáse a entender que
casará cunha mociña fidalga e restaurará as súas propiedades para converterse
nunha especie de patriarca que dirixirá a vida comunal, ideal de Eça tras casar
con María Emilia de Castro e que imitarán os homes da Xeración Nós na
literatura galega. Gonçalo remata identificándose cun Portugal que persegue a
rexeneración: bo, xeneroso, imaxinativo, de espírito práctico, pero tamén
simple, iluso, melancólico e inseguro de si mesmo.
De acordo co espírito da época, Eça
amósase como un firme defensor do colonialismo. En canto á súa técnica, foi
imitada, entre outros, por Xavier Alcalá en obras como Nos pagos de Huinca Loo.
A
cidade e as serras estaba na imprenta no momento da morte do autor. Trátase
dunha versión ampliada do seu conto “Civilización” e pode considerarse unha
novela lírica ou didáctica. A mensaxe última é que a salvación para o
protagonista, Jacinto, está no mundo rural e patriarcal portugués. O narrador,
Zé Fernandes, que se considera o seu Sancho Panza, trata sobre a evolución do
seu admirado amigo dende o cosmopolitismo e a estéril modernidade de París ata
a vida idílica das serras, descritas de modo bucólico, onde o protagonista casa
e procura mellorar a existencia da xente humilde. Coa visión idealizada das
terras portuguesas, detéctase unha sátira pouco ferinte do seu atraso.
Tras a morte do autor, foron
publicándose en volume moitas obras cuxos textos apareceran ocasionalmente en
xornais e revistas.
Entre elas destacan os contos, escritos
en períodos moi diferentes. Xa falamos de “Civilización”. Co mesmo sentido
escribiu “Un día de chuvia”, porque procuraba presentar de diverso modo os
mesmos temas. Outros relatos memorables son “Singularidades dunha rapariga
loura”, en que unha longa historia de amor remata abruptamente ao descubrir o
protagonista un grave defecto da súa amada; “No muíño”, de carácter
naturalista, que amosa a terrible degradación dunha muller pura ao contacto cun
aprendiz de donxoán; “José Matias”, magnífico estudo dun individuo enigmático
narrado de xeito maxistral –claro antecedente de A esmorga ou A caída, de
Camus-. Non son desdeñables “O suave milagre”, que o frece –caso raro na obra
de Eça- unha visión tradicional de Xesús como taumaturgo amigo dos pobres; “A
perfección”, onde Ulises desexa fuxir da perfección da illa da ninfa Calipso
para regresar á infelicidade, a dor, a vellez, a morte e o amor dos seres
queridos; “A aia”, “O defunto”, “O tesouro” ou “Frei Guenebro”, lendas situadas
na época medieval. Relacionadas con estas, atópanse as súas vidas de santos,
das que algúns autores exaltan o seu sentido social.
Entre as novelas, pódense citar varias,
incluíbles no seu proxecto de “Escenas da vida portuguesa”, imitando as
“Escenas da vida parisina” de Balzac; por exemplo, Alves e compañía, onde se presenta de xeito humorístico un caso de
adulterio en que o melodramatismo é substituído pola trivialidade dada a
bondade e a vulgaridade dos protagonistas; A
capital, sobre o mozo que acode ilusionado e rico a Lisboa coa intención de
triunfar no mundo literario e xornalístico para rematar fracasado e desiludido
tras o contacto cun mundo corrupto; O Conde
de Abranhos, de sentido similar, pero centrado máis no mundo político; A traxedia da rúa das Flores, folletín
da súa primeira época...
Eça de Queirós foi director e
colaborador de xornais e revistas ao longo de toda a súa vida. Entre as súas
coleccións de artigos, destacan Cartas de
Inglaterra e Ecos de París. Son
obras de lectura doada, non sometidos á revisión estilística característica do
autor. Nelas trátanse temas diversos, sobre todo políticos, que aínda hoxe
poden resultar, en parte, actuais ou polo menos interesantes; por exemplo, a
situación de Afganistán ou Irlanda, a comparación –feita no Times- entre Portugal e España, Brasil e
os países que pertenceron ao Imperio Español, o afán colonialista dos ingleses,
o ascenso do antisemitismo na Alemaña de Bismarck (!), o eloxio –cun pouco de
ironía- de España e os seus habitantes polo seu carácter “quijotesco” que os
impulsa a meterse en guerras ruinosas ou a facer gala dun valor temerario. Por
suposto, tamén se trata, con envexa, sobre os mundos culturais inglés e
francés.
Como curiosidade, Eça tamén escribiu un
libro de viaxes, O Exipto, baseado na
súa experiencia con motivo da inauguración da Canle de Suez, que, como vimos,
aproveitou noutras obras, e realizou a tradución dun clásico da literatura
xuvenil, As minas do rei Salomón, de
Rider Haggard.
Para quen ame a impresionante literatura
decimonónica, Eça é un medio ideal de achegarse á cultura portuguesa. As súas
obras pódense atopar na rede no Project Gutenberg, aínda que ás veces cunha
grafía inactual. Algunha está traducida ao castelán. Na nosa biblioteca pode
atoparse o magnífico estudo da súa vida e obra realizado por Joao Gaspar
Simoes.
Subscribirse a:
Publicacións (Atom)