AUTOR DO MES DE FEBREIRO: OSCAR WILDE

O AUTOR DO MES

DE 

FEBREIRO

OSCAR WILDE

        Oscar Wilde, nacido en Dublín en 1854 e morto en París en 1900, é un dos autores fundamentais da segunda metade do século XIX. Fillo de pais ilustres, destacou como estudante e amosou dende moi novo a intención de ser un home de letras. Amante da arte e o luxo, ansioso de asombrar a sociedade vitoriana, adoptou a actitude dun dandi. Casou con Constance Lloyd, tivo dous fillos, coñeceu o éxito e a admiración do público. Esta vida, ideal para unha comedia, transformouse nunha experiencia tráxica xusto no seu momento de máximo esplendor a raíz dun xuízo en que foi condenado pola súa relación homosexual con Alfred Douglas, de familia nobre. Tras pasar dous anos no cárcere nun réxime de traballos forzados, rexeitado pola sociedade que o admirara, viviu como unha sombra do pasado lonxe de Inglaterra ata o momento da súa morte solitaria.

        Foi narrador, dramaturgo, poeta, ensaísta, xornalista, conferenciante...; engaiolou aos seus amigos coa súa capacidade para abraiar cunha frase brillante ou un relato improvisado. Tivo a ilusión de facer da súa vida unha obra de arte.

 

        A poesía foi o primeiro xénero que cultivou, xa que, sendo estudante, obtivo un premio por Rávena, obra inspirada pola impresión que lle causou a histórica cidade nunha das súas primeiras viaxes ao estranxeiro. Logo publicou Poemas, que presenta unha variada colección de versos. Está dividido en seccións que poderían considerarse libros independentes. “A esfinxe”, inspirada por Gautier, é unha evocación exótica de Exipto; “Rosa mística”, con pegadas evidentes da poesía francesa, sobre todo de Baudelaire, ofrece poesía relixiosa, descritiva, culturalista, impresionista; os “Poemas en prosa” en ocasións aproxímanse ao conto breve; “Eleutheria” aborda temática política: exalta a liberdade, proclama o seu ideario republicano, aínda que prefire a monarquía ao comunismo, reflexiona sobre o rol de Inglaterra no mundo...

 

        Nestas obras procura a musicalidade e a arte pola arte, seguindo as ideas do seu mestre Walter Pater; mais, tras a experiencia do escándalo e a prisión, crea unha obra moi diferente, a Balada do cárcere de Reading, en homenaxe a un preso alí executado, un militar que matara á muller “amada”. O autor repite que todos os homes matan aquilo que aman, non no sentido que se pode deducir dos crimes machistas. Trata sobre o mundo da prisión: a violencia, a angustia, a desesperación, o terror causado polas mortes frecuentes, a solidariedade dos condenados. Encoméndase a Xesús e dá saída a un sentimento relixioso que parece auténtico.

        Cabe sinalar que Wilde se manifestou en ocasións anticlerical e incluso escéptico, pero sempre, como Curros, expresou admiración por Xesús. Porén, non queda claro se vía nel unha imaxe divina ou humana, ao xeito de Renan.

 

        Wilde cultivou tamén de xeito admirable o ensaio. Publicou breves estudos na revista que el mesmo dirixiu, Woman’s World, un libro –Intencións- artigos para a reforma das prisións e, en especial, tres obras: O crítico artista, A decadencia da mentira e A alma do home baixo o socialismo. Nas tres hai reflexións moi acertadas a carón de frases paradoxais que amosan e, en parte, agachan o seu pensamento contraditorio e humorista.

        Nos dous primeiros utiliza o diálogo, ao estilo platónico, para tratar cuestións de estética e literatura. Seguindo a Walter Pater e John Ruskin, defende a teoría da arte pola arte. Considera que a literatura non debe ter finalidade práctica, senón coidar ante todo a forma e a técnica, pois case todo está dito. Menospreza o realismo e louva a fantasía; amosa admiración polos impresionistas ou simbolistas. Defende unha crítica subxectiva, apaixonada, que manifeste a alma do crítico; pois, na súa opinión, é un xénero metaliterario, que debe crear sobre o xa creado e espertar o amor pola beleza. Fai interesantes observacións sobre diversos autores.

A decadencia da mentira é un texto irónico. Trátase da defensa da mentira, entendida como fantasía e imaxinación, na arte. Presenta unha opinión negativa do naturalismo e opón Balzac a Zola. O primeiro, ao seu xuízo, é un “creador”, ensina a ver a vida; os lectores aprenden, por medio das súas obras de imaxinación, a observar aspectos da realidade que antes pasaban desapercibidos. Nese sentido, Wilde pensa que as artes deben ensinarnos a mirar dun xeito novo, “crear” realidades novas.

 

        A alma do home baixo o socialismo ten algúns momentos antolóxicos nos cales o autor se amosa brillante e un tanto burlón. Amósase contrario ao capitalismo e partidario do socialismo, sempre e cando este non pretenda gobernar e impoñer a uniformidade, pois considera que o individualismo é esencial para o desenvolvemento do ser humano. Coida que a abolición da propiedade, a familia, o sistema penitenciario... será beneficiosa para a sociedade. Evidentemente, non recorre a citar a Marx ou outros autores, senón que se inspira no exemplo de Xesús xa que, para el, cristianismo e socialismo non se opoñen en absoluto. En realidade, o que defende (non se sabe ata que punto) é un anarquismo utópico no cal o Estado só se preocupe de repartir o traballo  e o necesario para a existencia satisfactoria das persoas; posuiría con exclusividade as máquinas, que se encargarían dos traballos máis alienantes.

 

        En canto á narrativa, Wilde publicou dúas coleccións de contos –O Príncipe Feliz e outros contos, Unha casa con granadas-, varias novelas breves ou relatos longos de xeito independente –A pantasma de Canterville, O crime de Lord Arthur Savile, O retrato de Mr. W. H.- e unha novela longa –O retrato de Dorian Gray.

        Os seus contos inspíranse nos relatos infantís e tradicionais; gardan similitude, en especial, cos de Hans Christian Andersen. Gústanlle o seu irrealismo, a súa fantasía, incluso o seu sentimentalismo, aínda que teoricamente defenda o esteticismo e menosprece a mensaxe moral. “O Príncipe Feliz”, “O reiseñor e a rosa” ou “O xigante egoísta” adoitan aparecer nas antoloxías de contos universais. Conmovedores e tristes, talvez dunha sensibilidade anticuada, louvan a bondade. Tamén son coñecidos “O famoso cohete”, coa súa visión humorística da vaidade humana, e “O neno astro”, coa evolución do rapaz egoísta a mozo xeneroso por medio da penitencia e o castigo. Máis ignorados son “O amigo fiel”, “O rei novo”, “O pescador e a súa alma”, “O aniversario da infanta”, que encerran, non obstante, aspectos orixinais como o aproveitamento de elementos míticos e unha estética modernista. Nalgún amosa coñecemento da historia de España, aínda que non a trata con fidelidade.

 

        A pantasma de Canterville é a parodia dun relato de pantasmas romántico que procura conservar o seu aspecto poético. Ten boas doses de humor, baseado esencialmente no enfrontamento entre o espírito práctico e realista estadounidense e o mundo arcaizante inglés.

 

        O crime de Lord Arthur Savile é, así mesmo, un relato humorístico cuxo protagonista, un tanto excéntrico, é presentado ironicamente como modelo de sentido común, incluso cando intenta matar –dando lugar a simpáticas escenas- a dous familiares antes de contraer matrimonio, porque un quiromántico lle predí que cometerá un asasinato. Acaba matando nun arrebato de carraxe ao propio quiromántico e, como non é descuberto, pode casar sen o máis mínimo remorso.

 

        O retrato de Mr. W. H. trátase dunha mestura de narración e ensaio onde Wilde presenta unha nova hipótese sobre o personaxe real que se oculta baixo o misterioso W. H. a quen Shakespeare dedica os seus sonetos. Varios personaxes convéncense da verdade da hipótese, pese a que o seu formulador acode á falsificación dun retrato para demostrala. Búscase unha interpretación dos sonetos que encaixe coa teoría: o inspirador, Mr. W. H., sería un xove actor encargado de representar os papeis femininos dos dramas shakespearianos.

 

       

       O retrato de Dorian Gray semella a confirmación do vello dito: “Se queres castigar a un home, concédelle o que desexa”. Dorian Gray ansía que o tempo non altere a súa beleza xuvenil. De xeito fantástico, os efectos do tempo e os actos malvados cometidos polo protagonista só se amosarán no seu retrato. Atopámonos, así, ante unha novela de acción simple complicada con diálogos brillantes e descricións moi ornamentadas. Tense sinalado o seu parentesco con Fausto ou O doutor Jeckyll e Mr. Hyde. Wilde procura afastarse do naturalismo entón triunfante, creando unha obra de aspectos fantásticos e esteticistas. Pese á súa ambigüidade, a súa moral é tradicional: a busca irreflexiva e amoral do pracer págase en forma de remorsos, sufrimento e conciencia da propia degradación. Na voz de Lord Henry, o personaxe luciferino da obra, pon Wilde moitas das súas brillantes de paradoxais frases.

 

        O noso autor tamén cultivou a epístola, esquecendo a súa máxima de que a obra literaria non debe tratar da vida de homes e mulleres concretos. En De Profundis explica de forma patética a súa dolorosa relación con Lord Alfred Douglas, motivo da súa caída.

 

        Deixamos para o final a parte da súa obra que coidamos más digna de memoria. O teatro de Oscar Wilde está composto polas seguintes obras: Unha muller sen importancia, O abano de lady Windermere, A importancia de chamarse Ernesto, Vera ou os nihilistas, Salomé, Unha traxedia florentina, A duquesa de Padua e algúns fragmentos de obras inacabadas. Son, polo tanto, oito obras completas de desigual amplitude, pois posúen desde un a cinco actos.

        A primeira vista, obsérvase unha posible división entre obras ambientadas na Inglaterra do seu tempo e obras situadas en tempos ou espazos remotos. Dentro de cada grupo, cabería distinguir entre obras cómicas e obras tráxicas ou traxicómicas. Esta segunda clasificación é máis confusa, pois é motivo de múltiples matices diferenciadores, que conducen ó vello pensamento de que cada obra é diferente e única.

        Nas obras situadas na Inglaterra contemporánea, pódense atopar numerosas e innegables similitudes e leves diferenzas na concepción da obra dramática.

 

         A importancia de chamarse Ernesto diferénciase das tres restantes en que carece de sentido moralizador evidente. É a súa comedia máis pura; incluso fai a parodia dun dos procedementos teatrais máis antigos: a anagnórise. Non se preocupa en exceso da verosimilitude. É simplemente unha comedia de final feliz con personaxes da clase alta que adoitan falar entre si de maneira despreocupada e paradoxal. Dous mozos acaban casando con dúas rapazas e descubrindo que son irmáns –incluso que un deles se chama como fixera crer que se chama: Ernesto.

        As outras tres posúen unha mensaxe moralizadora, aínda que aparecen o mesmo ambiente e incluso o mesmo tipo de personaxes.

 

        Unha muller sen importancia é unha crítica do nobre inmoral e conquistador que seduce e abandona a unha muller. Resalta a diferenza de trato que reciben o sedutor e a seducida. Remata co rexeitamento do sedutor e a consolación e alivio da seducida.

 

        Un marido ideal critica as manobras deshonestas que realizaban os políticos para ascender. Subliña que a corrupción era xeralizada e que adoitaba haber unha íntima relación entre grandes operacións de bolsa e política. Tamén intenta defenderse a necesidade de perdoar os erros e de non idealizar de máis a persoa amada, coidando que, ao facelo así, se forza e escraviza a esta. A obra ten unha mensaxe que seguramente non gustará ás mulleres en xeral, pois considera que a misión do home na sociedade é superior á da muller, a quen practicamente restrinxe ao mundo familiar. Parece haber unha moralidade moi ambigua nesta obra.

 

        O abano de lady Windermere tamén presenta o tema da muller deshonrada e da diferenza de criterio que se usa para xulgar aos homes e ás mulleres. Aquí a muller deshonrada é nai da honesta lady Windermere e non dubida en sacrificarse para que a súa historia non se repita. O autor remarca que a rebeldía conxugal acaba en fracaso e que a muller debe sacrificarse, chegado o caso, porque debe atender aos seus fillos. Nunha sociedade tan puritana como a vitoriana, gardar as aparencias era esencial.

 

        Vera ou os nihilistas parece unha obra máis inmatura. Ten carácter máis tráxico. Wilde ten a idea de que a muller sempre se move por sentimentos máis que por ideoloxías. Vera, unha revolucionaria rusa, sacrifícase polo seu amado, que é nada menos que o zarévich –que se transforma en zar ao morrer en atentado o seu pai-. Wilde é partidario das reformas e non da revolución. Critica aos malos gobernantes do malestar do pobo e dos movementos revolucionarios.

      A duquesa de Padua é unha traxedia ambientada na Italia do século XVI. Posúe moitos elementos shakespearianos. Presenta un amor que acaba coa morte dos novos e fermosos amantes; tamén a vinganza e o asasinato dun poderoso.

 

        Salomé é unha pequena obra orixinal, decadentista e, á súa maneira, perfecta. Ten moitos toques poéticos en situacións, personaxes e linguaxe. Acaba coa morte de Yokanahán (Xoán o Bautista) e a propria Salomé. Nun ambiente de pesadelo destacan varios personaxes: Herodes, Herodías, Salomé, Yokanahán e un soldado sirio. Loucura e degradación aparecen mesturadas co luxo e a beleza.

         Unha traxedia florentina parece inspirada nun conto do Boccaccio, pero acaba traxicamente. Mais aquí non se castiga á muller que desexaba traizoar ao seu marido, senón a quen a intentou seducir, un rico cabaleiro. Quen o mata é un astuto mercader que progresivamente vai declarando o seu carácter e os seus desexos de vinganza. É unha obra moi reducida en todos os seus aspectos: tempo, espazo, personaxes e acción.

        Entre os fragmentos, Julio Gómez de la Serna selecciona o esbozo dunha obra situada en Exipto, onde Mirrina, unha cortesá, desexa seducir a un eremita chamado Honorio. Tempo despois os destinos crúzanse: Honorio desexa volver ao mundo e entregarse aos praceres, mentres Mirrina, enfastiada dos goces, desexa entregarse ao ascetismo e a meditación. Ten algunha semellanza, pois, con Salomé. Destaca a atracción que sente a muller fermosa enfastiada da vida polo home puro.

        Curiosamente, Wilde debeu ser, pola súa vida, bastante escéptico, pero sentiu interese polo mundo bíblico ou cristián e o sentido cristián, como temos visto, é relativamente frecuente na súa obra, incluso en obras moi destacadas, como “O xigante egoísta”. É unha mostra de astucia, de desexo de compracer os gustos moralistas do seu público, ou de remorso, de auténtico anhelo dunha vida máis pura? Lembremos o sentido de O retrato de Dorian Gray, a súa principal novela. Como debeu vivir a súa homosexualidade? Como foron as súas relacións matrimoniais? No seu teatro, amosa as parellas que manteñen unha boa relación como un caso admirable pola súa escaseza: así sucede en Un marido ideal ou O abano de lady Windermere. Ademais, incluso estas parellas están moi cerca da crise cando se atopan co primeiro problema; por exemplo, cando lady Chiltern descobre a deshonestidade do seu marido no pasado ou cando lady Windermere cre que o seu marido lle é infiel con outra muller.

        Un trazo peculiar do estilo de Wilde é o seu gusto polo paradoxo. Con frecuencia presenta reunións de xente de alta liñaxe que opina de maneira brillante –e frecuentemente irónica ou insincera- sobre todo. Poden atoparse así lúcidas sentencias que lembran a La Rochefoucauld e ditos graciosos que debían facer rir ou sorrir aos seus contemporáneos. Segundo parece, son prolongacións da súa maneira de ser, pois era célebre na sociedade do seu tempo por tales frases enxeñosas. Algún personaxe, como Cecilio Graham en O abano de lady Windermere, pode ser considerado como un alter ego do autor.

        Na plasmación graciosa do mundo en que vivía, resultan, en especial, simpáticas algunhas parodias de señoras de alta sociedade, curiosa mestura de inxenuidade, inconsciencia, malicia e auténtico despiste.

        Mais o desexo de Wilde non era só caer simpático e ofrecerlles aos seus contemporáneos unha visión agradable de si mesmos. Ao tempo que presentaba a súa sociedade de maneira sorridente e maliciosa, destacaba os seus defectos: o egoísmo, a falta de xenerosidade, a maledicencia, a inmoralidade… Céntrase, evidentemente, nas clases altas, e non parece interesarse polas clases baixas, aínda que, por medio dalgún personaxe, fai unha defensa delas con carácter humanitario e “cristián”.

 

        Na biblioteca pódense atopar traducións ao galego e o castelán dalgunhas das súas obras narrativas ou dramáticas. Como sempre, na Internet pode accederse a versións en varios idiomas dos seus libros máis famosos.