A
AUTORA DO MES
NOVEMBRO
MARÍA
DUEÑAS
María Dueñas Vinuesa naceu en
Puertollano (Ciudad Real) en 1964. É doutora en Filoloxía Inglesa e profesora
de Lingüística Aplicada na Universidade de Murcia, aínda que na actualidade se
atopa en excedencia. Está casada cun profesor de Latín.
Ata o momento publicou catro obras: El tiempo entre costuras (2009), Misión Olvido (2012), La templanza (2015) e Las hijas del Capitán (2018). Como se
ve, procura deixar un espazo de tres anos entre as obras. Dedica os primeiros
meses á documentación e a elaboración do esquema da novela, entre un ano e ano
e medio ao deseño de escenarios e personaxes e á redacción. Posteriormente, enfróntase a un período máis breve de corrección, no que colabora o equipo editorial, e outro
máis longo, de seis ou sete meses, dedicado á promoción da obra.
A autora ten declarado que busca
escenarios e momentos históricos que lle parecen atractivos por si mesmos,
procura compoñer argumentos sólidos, respectando o rigor documental, crear
personaxes verosímiles e coidar o ton e o estilo narrativos.
Escolle como protagonistas personaxes
que non teñen un carácter superheroico, que se atopan nunha situación
complicada ou inagardada, que loitan, caen e se erguen, que crecen coas
experiencias sen perder as súas virtudes esenciais. Prefire que sexan mulleres
fortes, pois coida que as mulleres foron “as grandes esquecidas da historia, da
literatura e de case todo”.
Non busca deixar unha moralexa nin
defender unha tese, aínda que lle teñen comentado que os seus personaxes
resultan inspiradores pola súa loita, a súa integridade ou a súa enteireza ante
as adversidades. Tamén se pode dicir que manifesta de modo claro nas súas obras
trazos ideolóxicos, como, por exemplo, unha postura favorable ás migracións e contraria ás
ditaduras. É evidente que desexa fomentar a tolerancia e unha actitude positiva
ante a vida.
Para atraer os lectores, intenta crear
obras nas cales teñan importancia o amor, a aventura e a intriga. A xulgar
polos exemplares vendidos –máis de seis millóns, cando ao vender doce mil se
fala dun best seller-, conseguiuno.
Agárdase que o próximo ano publique un
novo libro en que a autora procurará introducir o humor en maior medida que nos
anteriores.
El
tiempo entre costuras e La templanza
foron levadas á televisión, o cal aumentou a popularidade da autora.
El
tiempo entre costuras é unha novela que pode clasificarse dentro de varios
subxéneros de acordo coa súa temática, pois narra unha historia de amor en que
a protagonista, a costureira e modista Sira Quiroga, experimenta un proceso de
superación persoal, actuando incluso de espía nun ambiente de conspiracións
históricas e políticas, situado parcialmente no mundo colonial.
María Dueñas inspírase en personaxes
históricos como Beigbeder, Serrano Suñer ou Rosalinda Fox no final da Segunda
República, a Guerra Civil e a inmediata posguerra. Estes líganse acertadamente
a personaxes ficticios como a propia protagonista e o seu namorado, Marcus
Logan. Recrea ben o ambiente de Tetuán na época do Protectorado español de Marrocos.
Tense sinalado o parentesco que garda
con obras cinematográficas como Casablanca
ou Gilda.
A aventura é tan variada que pode
resultar un tanto inverosímil nalgún momento.
Tendo en conta que se trata dunha obra
dirixida a un público amplo, é de destacar o coidado da lingua, que é elegante
sen buscar o preciosismo.
Misión
Olvido presenta, así mesmo, unha protagonista feminina, a profesora
universitaria Blanca Perea, que debe reconstruír a súa vida despois de ser
traizoada polo seu infiel marido. Para fuxir da depresión, acepta un emprego
como arquivadora nunha universidade californiana, onde ha de ordenar o legado
dun profesor español exiliado, Andrés Fontana, o cal se interesara polas
misións fundadas por frades franciscanos, como o Padre Altimira, no século
XVIII e incluso a inicios do XIX. Misión Olvido é o nome con que este relixioso
bautizou a súa derradeira fundación, de localización incerta.
Hai varias historias amorosas; para unha
delas, a autora lembra o poema de Bécquer de onde Cernuda –un autor exiliado-
extraeu o título do seu poemario Donde
habite el olvido. Blanca acaba aprendendo que o amor é algo imprevisible,
polo que non se pode pretender ter un control absoluto sobre a vida dun mesmo
ou dos demais.
A carón de Blanca, aparecen como
protagonistas ocasionalmente o propio Fontana e o seu discípulo Daniel Carter,
ambos namorados da mesma muller, Aurora.
As andanzas de Blanca son narradas por
esta en primeira persoa, mentres que un narrador omnisciente en terceira persoa
relata as experiencias en que os dous homes adquiren protagonismo.
En canto ás misións franciscanas en
California, nas que Frei Junípero Serra tivo tanta importancia, a autora, sen
ocultar as críticas máis frecuentes, ofrece unha visión máis ben positiva.
La
templanza é a novela menos relacionada coas súas vivencias persoais ou
familiares. Como excepción, presenta, así mesmo, un protagonista masculino, o
indiano Mauro Larrea, un home feito a si mesmo, que vive de modo aventureiro.
Situada no século XIX, ofrécenos unha visión do México anterior á aventura de
Maximiliano, da Cuba colonial e de Jerez de
A obra, amosando unhas relación
familiares abondo complexas, ofrece aspectos folletinescos. A autora comprácese
en presentar xiros imprevistos para animar a historia narrada. Para ambientala
adecuadamente, alude á Guerra de Secesión americana, o tráfico ilegal de escravos,
o comercio de viños con Gran Bretaña... En ocasións talvez se poida adiviñar a
influencia dalgúns autores que se ocuparon deses temas, como Carpentier ou
Blasco Ibáñez.
Las
hijas del Capitán está situada en Nova York, onde tres mozas e a súa nai
deben refacer as súas vidas tras seren levadas a un mundo descoñecido pola
inconsciencia do pai. Nova York era entón o máximo exemplo dos Estados Unidos,
onde, segundo o lema propagandístico, “todos os soños se cumpren”. María Dueñas
investigou detidamente sobre aquela cidade, na cal vivían, en 1935 e 1936, uns
corenta mil españois, que formaban parte dos máis de dous millóns que eran
inmigrantes.
Victoria, Mona e Luz teñen que
enfrontarse como poden, unidas, solidarias, a unha situación nova para a cal se
atopan escasamente preparadas. A primeira é fermosa e namoradiza; a segunda,
enérxica, cerebral, voluntariosa; a terceira, impulsiva e alegre. Con erros e
acertos, coñecen o amor e o desengano, a ilusión e a decepción. Atopan
individuos que desexan aproveitarse delas e almas xenerosas, non sempre
honradas, dispostas a axudalas.
Como noutras obras da autora, a
realidade histórica mestúrase coa ficción: neste caso coinciden os personaxes
inventados co fillo maior de Alfonso XIII, chamado tamén Alfonso, Conde de Covadonga,
o hemofílico que renunciou á posibilidade de reinar por casar, contra o desexo
dos seus pais, cunha señora cubana.
Narrada de xeito tradicional, en
terceira persoa, presenta moitos aspectos de interese: a vida delictiva –a
lotería clandestina, o control dos sindicatos, a prostitución, o terrorismo
mafioso-, os enfrontamentos ideolóxicos e de clase –republicanos fronte a
monárquicos-, a solidariedade entre os humildes, a convivencia de pobos
diversos –españois, italianos, hispanos, irlandeses, chineses... Trata a autora
algún tema de actualidade, como o abuso sexual no mundo do espectáculo ou a
inmigración. Sen maniqueísmo nin simplicidade excesiva, recorda aos seus
lectores a difícil loita das mulleres para conseguir os seus dereitos, os soños
de xustiza e progreso depositados na República ou a obriga de ser xenerosos cos
inmigrantes.
O título da novela fai referencia ás
tres irmás e ao restaurante e club nocturno que absorbe boa cantidade da súa
enerxía sen chegar a estrearse.
Estamos, pois, ante unha novelista de enorme éxito que procura crear best sellers sen descoidar a calidade literaria. Narra de xeito bastante tradicional, sen desdeñar incluso certo “folletinismo”, situando as súas obras en lugares ou épocas interesantes, realizando un meritorio esforzo de información e procurando amosar personaxes atractivos mergullados en situacións complexas, das que intentan saír sen perder a súa integridade moral.
