JOËL
DICKER
Este autor, que, polos títulos das súas
obras, podería parecer estadounidense, é suízo e escribe en francés. Naceu en
Xenebra en 1985, fillo dun profesor de lingua e literatura e dunha libreira e
bibliotecaria. Dende moi neno amosou interese pola escritura. Para comezar a
ser coñecido, houbo de gañar varios premios literarios. Cursou algún ano de
arte dramática, mais licenciouse en Dereito, aínda que sempre tivo en mente ser
escritor.
Ata o momento, publicou seis obras: O tigre, Os últimos días dos nosos pais, A verdade sobre o caso Harry Quebert, O libro dos Baltimore, A
desaparición de Stephanie Mailer e O
enigma da habitación 622.
En diferentes entrevistas, o autor ten
declarado que a literatura serve para que nos comprendamos e reconciliemos con
nós mesmos e para vivir posibilidades rexeitadas ou distantes, e que el procura
sempre que o lector goce da lectura. A miúdo introduce reflexións sobre a arte
de escribir e mestura humor e suspense. O crime aparece con frecuencia nas súas
novelas, pero el di que non é o elemento esencial delas, senón un medio de
relacionar diversos personaxes que atraen a atención do lector.
Entre as súas múltiples influencias,
recoñece a súa débeda con outro escritor suízo, Felix Dürrenmatt, e autores tan
diferentes como García Márquez, Phillip Roth, Paul Auster ou Roman Gary.
O
tigre (Le Tigre), a súa primeira
obra, escrita antes dos vinte anos, é un conto ambientado en Siberia no ano
1903. Un mozo inexperto e ambicioso,
Ivan Levovitch, persegue a caza dun tigre asasino. A persecución remata coa
identificación de ambos, de xeito que hai un momento en que non se sabe quen é
máis feroz, como, en certo modo, sucede en Moby
Dick; mais a obra de Dicker é un relato sobre o paso da adolescencia á
madurez. O protagonista supera a proba da valentía, pero non a da bondade, que
subordina á cobiza inmoral, e por iso fracasa. A narración pode facernos
lembrar por distintos aspectos –a aventura, a proba de valor, a traxedia-
certos contos de Jack London, aínda que o relato da caza do tigre ten tan
variados antecedentes como Kipling ou Eça de Queirós.
Os
últimos días dos nosos pais (Les
Derniers Jours de Nos Pères) sitúase na época da Segunda Guerra Mundial, de
modo que recolle algúns dos seus episodios: o desembarco de Normandía, o
atentado contra Hitler, os campos de concentración, os bombardeos de cidades, a
loita da Resistencia francesa, a liberación de París... Precisamente xira
arredor da creación do S.O.E., un servizo de espionaxe inglés creado entón, no
que participaron algúns mozos que tiveron que actuar, sobre todo, en Francia.
Entre eles destaca Paul-Émile, que fracasa polo amor ao seu pai e o temor a que
sufra ou morra. Ao seu carón, Laura, o gordo Alain, Faron, Claude...,
personaxes que teñen individualidade e interese. De feito, algúns, como Alain, que
representa o amor platónico e a xenerosidade, van adquirindo protagonismo
conforme avanza a obra. Como en certas películas sobre a guerra, destácanse
dúas etapas: a instrución e a actividade real. Pódese considerar como novela de
aventuras, de espías, de formación, de guerra, de amor... Presenta aspectos un
tanto inverosímiles, folletinescos e posmodernos. Mestúrase o humor e a
traxedia; incluso hai personaxes traxicómicos, como o pai de Paul-Émile. Por
este a outros aspectos, lémbranos obras de autores como Pierre Lemaître, que xa
temos comentado; por exemplo, Vémonos
alá arriba ou As cores do incendio.
Baseándose na guerra, Dicker procura tratar asuntos serios. Sinala que a guerra
esperta o odio das persoas e, cando este se desencadea, o home cae na
brutalidade e abandona o seu sentido moral, de xeito que, tras o conflito, os
combatentes teñen a sensación de que deben facerse perdoar o mal cometido.
Algunhas veces prodúcese a alienación antes de que o enfrontamento acabe, tal é
o caso de Philippe ou o espía nazi Kunszer. Talvez temas tan profundos non
estean totalmente desenvolvidos, senón simplemente esbozados. Tampouco se
pretende facer un tratado moral, senón fomentar os sentimentos positivos como a
fraternidade, a xenerosidade e a solidariedade. Hai unha reflexión ambigua
sobre as relacións paterno-filiais: por unha parte, parece dicirse que os
fillos deben independizarse dos proxenitores para madurar, que a morte destes é
lei de vida e que é antinatural sacrificarlles o futuro; pero logo os
sentimentos opóñense a estas ideas.
A
verdade sobre o caso Harry Quebert (
Ao longo da obra vanse introducindo
consellos para escribir unha novela que, en gran medida, son aproveitados
nesta. Harry aconsella a Marcus, nunha relación entre profesor e alumno, un
alumno que remata superando e perdoando ao seu mestre. Nun xogo hábil, o mundo
novelesco aproxímase á realidade ao introducir a ficción dentro da ficción.
Nunha volta máis de torniqueta, o resultado final é presentado como unha
corrección dunha obra anterior de Marcus Goldman que, en certo modo, está
incluída dentro da corrección.
Como é característico do autor,
mestúranse os aspectos tráxicos e os humorísticos, os narradores, as épocas;
sorpréndese ao lector con novos datos que desmontan as súas suposicións ata o
inagardado xiro final, e quedan flotando unha serie de ideas: que o amor debe
estar por riba de todo, que a vida é unha longa caída na que hai que procurar
caer ben, que a literatura ten escaso poder para cambiar o mundo, pero pode ser
unha especie de refuxio ante a dolorosa ou fea realidade.
O
libro dos Baltimore (Le Livre des
Baltimore) atópase, en parte, relacionada co libro anterior, co que
comparte protagonista, o escritor Marcus Goldman. Por suposto, sitúase nos
Estados Unidos e nótase a influencia de Auster ou Irving; tamén é unha reflexión
sobre a literatura, pero en menor medida. Trátase dunha historia familiar narrada
de xeito menos innovador, e talvez por iso resulte máis coherente e verosímil,
aínda presentando aspectos un tanto difíciles de crer. Seguindo os avatares de
diversos personaxes que non carecen de atractivo, mestúrase humor e traxedia
para tratar temas como o amor, a amizade e a lealdade. A historia de amor de
Marcus e Alexandra queda un tanto eclipsada polas tristes experiencias de
Scott, Hillel, Woody, Anita ou Saul, lembradas con ternura, melancolía e
compaixón. En fin, trátase dunha obra que non desmerece da anterior.
A
desaparición de Stephanie Mailer (La
disparition de Stephanie Mailer) paréceme, en cambio, un paso atrás, como
se o autor tentase aproveitar, corrixíndoa, unha das cinco novelas que, segundo
lembra nalgunha entrevista, escribiu cando se atopaba na universidade, pois
semella menos madura que as anteriores e revela certas incoherencias e defectos
de construción. Sitúase de novo nos Estados Unidos; en concreto noutra vila de
New England, Orphea, onde acontecen unha serie de crimes. Varios personaxes, ás
veces caricaturescos, comparten o protagonismo. Outra vez procúrase esclarecer
o acontecido tempo atrás e a investigación conduce a novos crimes e a espertar “as
pantasmas do pasado”. Homenaxéase dalgún modo a clásicos da novela de serie
negra como Chandler ou Highsmith –incluso copiando a historia do acordo de dous
individuos para matar a persoas que non teñen relación directa con eles, senón
co seu colaborador, como sucede en Estraños
nun tren, ou presentando un individuo que comete un crime, que permanece
oculto, e saca proveito del, como sucede na serie de novelas dedicada a Ripley.
Ademais da habitual visión satírica do mundo editorial, enfócanse aspectos da
realidade como a violencia policial, a prostitución, o narcotráfico, a chantaxe,
o acoso por motivos de opción sexual...
O
enigma da habitación 622 (L´Énigme
de
Hai un asasinato, pero non se sabe quen
é o morto ata ben entrada a obra. É unha morte, acompañada doutras, á que se
lle quita dramatismo, porque os personaxes son claramente de ficción, aínda que
se parecen aos do mundo real, pois perseguen o amor, os cartos, o poder... no
ambiente da banca suíza, nada menos. Nesta especie de parodia de novela de
misterio, hai incluso unha versión degradada de Orgullo e prexuízo, na busca de marido para as súas fillas por
parte dunha nai arruinada e pretensiosa, ou unha versión burlesca do mito de
Fausto, cando o protagonista, chegando a un acordo con quen cre un ser
demoníaco, sacrifica parte da súa fortuna para conseguir casar coa muller que
ama.
Dicker declara na mesma obra que desexa
homenaxear ao seu editor, Bernard de Fallois, morto recentemente, a quen lembra
con agarimo.
Na nosa biblioteca, pódese atopar O libro dos Baltimore, un bo exemplo da
obra deste interesante autor.
