O conto de novembro

 TRUNFARON BASTOS

       Unha incesante choiva, fría e miúda, mollaba a mesta vexetación que medraba a ambos dous lados da corredoira por onde camiñaba a parella de aldeáns  con dirección á vila. Semellaban dúas ánimas en pena, tal era a impresión acentuada polo orballo que daba ao día unha cor gris. O ceo estaba tan atoldado que parecía que ía anoitecer.

      A muller, unha moza nova, duns vinte anos, case tiña que correr para manter o ritmo da poderosa alancada do seu compañeiro. O seu esforzo era maior porque levaba no colo un peso engadido que lle impedía o movemento dos brazos. Só as respiracións apuradas e o ruído das pedras pisadas polos duros zocos de madeira, rompían o sepulcral silencio naquela tarde de tristura. A muller, mollada dos pés á cabeza, tentaba protexer da choiva e o frío o vulto que levaba, e  a auga  que lle esvaraba pola faciana mesturábase coas bágoas que agromaban dous seus ollos.

      Cansa, a muller  dixo:

      –Parece que despertou, Nastasio! Está moi mal! Non podo máis!

      –Acouga, Rosa, déixamo levar a min! – exclamou o seu home, que ata ese intre non quixera separar a muller do seu fardo.

      Con moita delicadeza, Rosa entregou a Nastasio un meniño que estaba envolto cunha manta de la, cunha pequena abertura por onde podían verse a súa  pequena boca e o nariz. Cando o cativo sentiu o frío e a choiva no seu pequeno rostro, comezou a berrar, pero os berros eran febles, e, co primeiro esforzo, quedou esgotado e calou ao sentir a calor do corpo do home que o apertaba contra si.

      Uns cans ladraban, o que era sinal evidente da proximidade das primeiras vivendas da vila.

      –Xa falta pouco, Rosa! Imos a présa! – dixo o home con firmeza, procurando amosar serenidade, a pesar da incerteza e a angustia  que ían apoderándose del.

      –Ai!… Deus!... Que morre! Pacuchiño mórre! – exclamou a nai, chorando con amargura – Virxe María, protexe ao meu fillo!

      –Cala, Rosa! Xa estamos preto! Todo vai saír ben! Non chores!

      –Corre Nastasio, corre aínda que te leve o diaño! – berrou a muller, desesperada.

      Nastasio adiantouse con vigoroso paso, mentras a muller  perdía folgos. Abofé que Rosa facía denodados esforzos para continuar, e sacaba coraxe non se sabe ben de onde; se cadra, do instinto maternal ou da angustia. Nunha arroutada de vontade, Rosa volveu alcanzar a Nastasio.

      –Corre Nastasio, e busca a don Xosé! Só el pode curar a Pacuchiño!...

      De cando en vez, o home miraba a cara do neno por entre a grosa la que o envolvía para asegurarse de que estaba vivo, pois o rapaz permanecía inerte.

      Ao entrar na vila, as rúas estaban desertas. A persistente choiva mantiña baixo teito aos veciños. As dúas figuras sombrías entraban pola rúa principal, saíndo da corredoira que se perdía na profundidade da fraga.

      O reloxo do campanario da igrexa daba as tres da tarde cando chegaron diante dunha casa señorial cun escudo heráldico esculpido na fachada e unha enorme aldraba de bronce na porta. O home chamou á porta con timidez por medo a espertar o neno, que seguía inmóbil no seu colo. Trancorríu case un minuto e a porta non se abría.

      –Volve chamar, Nastasio! Chama máis forte!

      Motivado polo ton de súplica de Rosa, Nastasio tomou a aldraba cunha man calosa, curtida polo duro traballo do campo, e petou tres veces co metal contra a madeira; esta vez case con violencia.

      Dende o interior, unha voz de muller  preguntou:

      –Quén está aí?

      –Buscamos a Don Xosé!... Traemos ao noso fillo doente!

      –Non está na casa! – dixo a muller  – É a hora do café, e de seguro que está na taberna do Pingallo!

      A parella, sen perder nin un segundo en agradecer a información, botou a correr  por unha estreita e escura rúa, mentres a choiva  seguía a enchoupar, inclemente, as súas roupas.

      –Que morre, Nastasio! Alixeira! Máis a présa!

      Cando chegaron á taberna do Pingallo, Nastasio entregou o neno a Rosa, e, mentres ela quedaba no limiar da porta, anguriada, el dirixiuse cara unha  mesa onde se atopaban  dous homes xogando á brisca.

      Na mesa, á parte dos naipes sobre o tapete, había dúas cuncas de café con senllas copas de augardente. Os xogadores, un fronte ao outro, eran don Xosé, o médico, e o mestre don Nicolás; ambos asiduos do local á hora do café. Estaban a botar a partida e o perdedor debía pagar as copas.

      Todos respectaban a don Xosé. Médico e alcalde do pobo, os veciños mostrábanselle submisos, pois coa saúde non se xoga. Así e todo, tras dese respecto, advertíase un certo rancor por algunhas actitudes de menosprezo cara aos máis humildes, que amosaban sen disimulo a súa superioridade de preboste local. De sesenta anos, ventrudo, fazulas coloradas e modais de burgués acomodado, era un cacique na acepción máis literal do termo.

      Nastasio quitou a boina mollada que protexía inutilmente a súa cabeza e dirixiuse con humildade, servil, case con adoración, a aquel home que tanto poder acumulaba. Nese intre era Deus aos ollos do pobre pai, pois era o único capaz de evitar a temible traxedia. E, mentres o médico levaba o café aos beizos, o aldeán, coitado, dixo:

      –Don Xosé, traémoslle ao rapaz, que está moi mal! Tose día e noite! O pobriño xa non ten forzas nin para mamar!

      O cacique ignorou ao aldeán, mentres ollaba as tres cartas que tiña na man. Estaba a xogar a derradeira baza da partida definitiva. Se gañaba, o mestre ía pagar as consumicións. Trunfaban bastos, e, como as cartas que ambos tiñan nas mans eran as que quedaban en xogo, sabía que un dos naipes do mestre era o tres de bastos. El  posuía o ás. Era a baza gloriosa da brisca: o ás para matar o tres! O que estaba a esperar para ver a faciana derrotada do seu rival!

      Nastasio, co rostro conxestionado pola carreira, mollado de tal xeito que ía deixando un regueiro de auga  no chan, insistíu:

      –Don Xosé, o neno está a morrer!… Déalle algo, polo amor de Deus!

      O médico, indiferente, cobizaba a presenza do tres de bastos sobre o tapete para matar co ás e gozar da xogada perfecta. O mestre, sabendo que estaba perdido, non quería tirar os naipes, recoñecendo a súa derrota, porque esperaba a suspensión da partida diante da súplica do aldeán, que seguía implorando a intervención do galeno. Sen un pataco no peto, o mestre agardaba que o xuramento hipocrático viñese no seu auxilio.

      O médico, inmune ao sufrimento dos pais, axexaba de reollo e con satisfacción ao seu contrincante que mantiña a vista baixa dirixida ás súas cartas.

      –Nicolás, cona!... Dálle! – espetou impaciente don Xosé.

      O outro non se decidía, esperanzado nun desenlace que evitase ter que pagar.

      –Don Xosé, polo que máis queira!... O neno!... O neno!... – pregaba Nastasio.

      O tres de bastos resistíase a aparecer, e o mestre, tratando de delongar a súa derrota, botou enriba da mesa o dous de copas.

      O médico, dando un forte golpe na mesa, matou a carta coa sota de copas, mentres pensaba: «Bota xa o tres, cabrón!»

      –Don Xosé, don Xosé… pola alma dos seus pais!... – dixo Rosa, que mexía o neno contra o seu peito, un pouco máis afastada dos homes.

      Canto máis suplicaban os aldeáns, tanto máis esperanzado estaba o mestre, así como irritado o médico, que xa comezaba a encherse daqueles choromiqueiros que lle ían augar a partida. Farto da situación, volveu a súa faciana colorada cara a Nastasio, e espetoulle alporizado:

      –Cala, cona!... Xa vou!

      A inesperada resposta deixou sen fala ao pai do neno moribundo, mentres a nai, tremendo de frío e chorando, dáballe fregas ao neno para facelo entrar en calor. De súpeto, o meniño comezou a ter estertores. A nai viu arrepiada como o rostro do pequeno se volvía dun azul violáceo. Nese intre, Nastasio leu no rostro descomposto da súa muller e decatouse do acontecido.

      Ao mesmo tempo, o mestre, vendo que a situación era xa insostible, tirou o tres de bastos. Don Xosé mirouno cun sorriso de orella a orella, e, no momento que ía matar, non tivo tempo de sentir o golpe que o sumiu nunha absoluta inconsciencia.

      Nastasio, fóra de si, collera un pau de póla de castiñeiro que tiña o Pingallo enriba da barra para correr aos fregueses bébedos que non entraban en razóns, e, golpeando con toda a rabia e o dor dun pai que perde ao seu fillo, deixou os miolos do cacique esparexidos polo tapete verde.

      Cando chegaron os axentes da autoridade, atoparon dous mortos na taberna do Pingallo. Un deles era chorado con desconsolo por Rosa e Nastasio. O outro, que xacía inerte, como se estivera durmido enriba da mesa, mantiña agarrado con forza entre os dedos, ríxidos pola morte, o ás de bastos que, salpicado de sangue, amosaba unha sinistra semellanza coa arma homicida.

      O mestre, aínda pálido pola impresión, pensou: «Abofé... hoxe trunfaron bastos». 

José M. Ramos. Abril 2014