01 marzo 2021

AUTORA DO MES. MARZO. KATHERINE MANSFIELD

 


A AUTORA DO MES 

MARZO

 

KATHERINE MANSFIELD


         Catherine Beauchamp naceu en Wellington (Nova Zelanda) en 1888 e morreu en Fontainebleau (Francia) en 1923. Pertencendo a unha familia acomodada e culta, foi unha moza rebelde e cosmopolita que se educou varios anos en Inglaterra e residiu, ao longo da súa existencia, en diversos países. Na súa axitada vida sentimental, casou dúas veces, con George Bowden e John Middleton Murry, dos cales non tivo fillos. Relacionouse co grupo de Bloomsbury, onde destacaba a famosa escritora Virginia Woolf. Morreu a causa da tuberculose tras padecer distintas doenzas nos seus últimos anos.



        Comezou publicando desde moi nova en revistas. Os seus contos, que forman o fundamental da súa obra, foron recollidos en cinco libros, dos cales os dous últimos son póstumos: In a German Pension (Nunha pensión alemá), Bliss and Other Stories (Felicidade e outros contos), Garden-party and Other Stories (Festa no xardín e outros contos), The Dove’s Nest and Other Stories (O niño de pomba e outros contos) e Something Childish and Other Stories (Algo infantil e outros contos). Tras a súa morte tan temperá foron editadas, así mesmo, a súa obra poética, as súas cartas e o seu diario.

 

        Aínda que se consideraba, en especial, unha narradora, escribiu poesía ao longo de toda a súa vida. O seu segundo marido, Murry, recolleu a súa obra poética, incluso os esbozos incluídos no seu diario, nun libro, titulado sinxelamente: Poems.

Se ben Mansfield é relacionada co Modernismo inglés, que ten certo parecido coas nosas Vangardas, en realidade mestura os aspectos innovadores cos tradicionais. Isto vese claramente na métrica, pois tanto utiliza as estrofas consagradas como o verso libre. Pola descrición da natureza, tense relacionado a súa obra co Impresionismo e o Simbolismo.

Chaman a atención as súas cancións infantís (a música –foi violonchelista- e  o mundo da infancia son esenciais na súa obra), nas cales, sen caer na idealización do pasado, procura recrear a mentalidade dun neno. Nos poemas referidos á idade adulta, expresa en ocasións a tristeza da vida londinense coa conseguinte saudade da súa terra natal, o seu escepticismo sobre o amor (chegando a declarar, con tristeza e infelicidade, que este só é auténtico ocasionalmente fóra do matrimonio) e a súa angustia dos últimos anos ante a doenza, a soidade e a morte. Algunha vez chega a botar de menos as crenzas da infancia para sentir un lixeiro alivio; outras toma a súa desgraza con humor; por exemplo, no poema “Malade”, que presenta unha situación similar á do conto de Clarín titulado “El dúo de la tos” con menos dramatismo. En varios poemas amosa o seu cariño por membros da súa familia, como a súa avoa ou, en especial, o seu irmán Leslie, morto durante a Primeira Guerra Mundial.

 

En canto á súa obra narrativa, tense sinalado que está moi influída por Chekhov e que, á súa vez, influíu en moitos autores, entre eles a mesma Virginia Woolf. Non escribiu novelas; só se achegou ao relato longo na que talvez sexa a súa mellor obra, “Na baía”. O típico dela é recoller fragmentos de vida, situacións vitais en que importa máis o sentido polos personaxes que todo canto lles sucede. Adoita comezar cunha descrición lírica da paisaxe ou de xeito brusco, deixar na ambigüidade aspectos fundamentais da historia, que debe interpretar o lector, e rematar cun final aberto a varias posibilidades futuras, incluso cunha frase que pode entenderse de múltiples modos. Presenta, sobre todo, personaxes femininos; de aí que, a pesar de non amosarse entusiasmada ante certas reivindicacións das mulleres, como o dereito ao voto –que o seu país natal foi o primeiro en aprobar, en 1893-, sexa unha clara representante do feminismo en literatura. Ela desexou amosar, con sensibilidade feminina, as circunstancias vitais da muller dende a infancia ata a vellez. Un dos seus aspectos máis orixinais é, precisamente, captar a realidade dende diversas perspectivas.

 

O seu primeiro libro, Nunha pensión alemá, é unha obra de mocidade que non a deixou satisfeita. Está composto por dous grupos de contos. En primeiro lugar, por unha serie de relatos enlazados, narrados en primeira persoa, en que unha moza, que pode posuír certos trazos autobiográficos, solitaria, orgullosa, burlona, presenta o que sucede nun balneario alemán. Con ánimo satírico, ofrece unha visión caricaturesca da sociedade xermana e de certos personaxes caracterizados pola vaidade e a hipocrisía. En segundo lugar, por outro grupo de temática máis seria, incluso de trazos naturalistas, que talvez sexa o máis valioso da colección. Neles ofrécese unha visión pesimista do matrimonio, os seres humanos e a vida en xeral. Aparecen, por exemplo, a nena explotada, tratada sen agarimo, que acaba por cometer un crime, a moza que debe facer fronte a unha tentativa de sedución ou a unha agresión sexual, a muller que atura a brutalidade do seu marido, e, en contraposición, a esposa coqueta que é infiel ao seu home co mellor amigo deste.

 

O segundo libro, Felicidade e outros contos, publicado case dez anos máis tarde, presenta xa algún dos relatos que entran en calquera antoloxía da autora, como “Preludio”, onde aparece por primeira vez a familia Burnell, que garda similitudes coa súa. Atopamos a súa maneira máis orixinal de narrar: estampas impresionistas, con escasa acción, múltiples personaxes, estilo poético, tempo reducido e final aberto. O título ten confundido a lectores como D. H. Lawrence, o autor de O amante de Lady Chatterley. Por que se titula “Preludio”? Porque ten un certo sentido musical? Porque é o inicio da vida dos Burnell na súa nova casa? Porque é o punto de partida para as experiencias futuras dalgunha das mulleres da obra? O importante é que hai, en especial, catro personaxes –a avoa, a nai, a tía Beryl e Kezia, unha das fillas- que representan o máis auténtico da sensibilidade feminina tal como a entende a autora.

Outros relatos que revelan unha técnica orixinal son “Zoa o vento”, onde procura reflectir a fugacidade da vida de maneira simbólica, cun tratamento do tempo vangardista, ou “Je ne parle pas français”, onde utiliza por primeira vez a “técnica telefónica”, na que aparece só unha das voces que interveñen nun diálogo, como logo farán Marcel Camus en A caída ou Blanco Amor en A esmorga.

Nalgún conto, máis tradicional, parece seguir en serio ou parodicamente, o estilo de Chekhov –“O día do señor Peacock”, “Feuille d’album”- ou Henry James –“Un cogombro en vinagre”, “Psicoloxía”-, pois, ou toma con humor a vaidade e o namoramento dun personaxe ou reflicte a falta de entendemento dalgunha parella que non se atreve a expresar de modo sincero os seus sentimentos.

Logo atopamos a desilusión con que remata un día de euforia sentimental (“Felicidade”), a inocencia enganada dunha xove institutriz, a caída da cantante veterana que busca introducirse no mundo do cine, a solicitude do marido de quen todos se burlan, o egoísmo e a insensibilidade dalgunha dama burguesa, a confusión dun neno ante a vulgaridade dos maiores...

 

Festa no xardín e outros contos é a súa obra mestra.

Aparecen de novo os Burnell no relato longo titulado “Na baía”, onde aparecen escenas tenras, románticas, filosóficas, humorísticas, dramáticas... e a autora amosa a súa sensibilidade ante a vida do xeito máis patente. Por medio dos seus personaxes, vemos a fantasía dos nenos, o temor da muller casada aos embarazos sucesivos que quebrantan a súa saúde, a desesperación da moza que, desexando amar e ser amada, debe evitar caer na trampa de persoas experimentadas e sen escrúpulos, a ambición do home de negocios e, por contra, o desencanto do individuo que se ve condenado a levar unha vida que lle parece absurda.

Noutra narración antolóxica, “Festa no xardín”, presenta a familia Sheridan –que reaparece, de modo secundario en “O meu primeiro baile”-, para ofrecer o contraste entre a vida dos ricos e a dos pobres: mentres uns celebran unha festa, os outros, na veciñanza, choran a morte accidental dun pai de familia. A compasiva Laura Sheridan serve de enlace entre os dous mundos e paradoxicamente descobre, en medio da fealdade da vida, a beleza auténtica no rostro aparentemente feliz do defunto.

A preocupación social da autora queda manifesta tamén en “A vida de Ma Parker” e “A doncela e a señora”, onde dúas criadas xenerosas e leais sofren as desgrazas da vida sen atopar consolo ou procuran non pensar no seu incerto futuro tras anos de sacrificio.

Cunha mestura de compaixón e leve mofa presenta as mulleres da burguesía empobrecida anuladas pola soidade, a vellez ou o carácter despótico do pai en “A señorita Brill” –unha especie de Eleanor Rigby sen ninguén a quen zurcirlle os calcetíns- ou “As fillas do defunto coronel”.

Logo atopamos historias ao estilo de Chekhov, como “Matrimonio á moda”, onde un marido namorado e xeneroso é obxecto da mofa e o menosprezo da súa esposa e os amigos desta, ou “O señor e a señora Pombo”, que presenta con humor unha petición de man; as típicas escenas en que se presentan diversos aspectos da vida: a misteriosa beleza dunha adolescente, a tristeza da nena orfa de nai que inicia unha nova vida, as oscilacións do humor da moza que asiste ao seu primeiro baile ou da solteirona que, por uns intres, ve destruída a súa única oportunidade de contraer matrimonio e traslada a súa angustia e a súa alegría final ás alumnas da súa clase de canto; e incluso unha visión alegórica da vida como unha axitación sen sentido, na descrición dun día de festa.

 

O niño de pomba e outros contos é unha colección feita ás presas por John Middleton Murry tras a morte da súa muller. Nela inclúense narracións inacabadas ou que presentan dúas alternativas. Entre elas, destacan “A mosca”, “O canario” e “A casa de bonecas”. Nesta última aparecen de novo os Burnell para presentar a crueldade da separación entre as clases sociais e o ideal de xenerosidade e sensibilidade ante a desgraza e a inxustiza por medio dun personaxe non corrompido, Kezia, co que a autora se identifica. Os dous primeiros, sendo realistas e cribles, ofrecen un claro sentido simbólico e filosófico: no primeiro, a crueldade co ser humano dun deus que talvez existe; no segundo, a necesidade de enfrontarse cunha actitude positiva á tristeza inevitable da existencia.

 

Por último, Algo infantil e outros contos é a recompilación de múltiples relatos inéditos ou publicados en revistas e non reunidos ata entón nun libro. Abranguen toda a súa etapa creativa, dende 1911 ata 1923.

Procurando agrupalos por trazos temáticos, pódese facer a seguinte clasificación:

a)                         contos inspirados pola estancia de Katherine Mansfield en Bélxica, nos que abundan os aspectos costumistas e humorísticos e se presentan as actitudes habituais da autora ante o matrimonio, o falso romanticismo, a frustración vital, o feminismo...;

b)                        contos que ofrecen distintas imaxes da infancia: o secuestro dunha nena por unhas mulleres maorís vivido como unha aventura e unha liberación; a rebeldía dunha nena nunha familia marcada polo egoísmo do pai e a submisión das mulleres; o perdón doutra ante a crueldade paterna; o arrepentimento dun proxenitor tras pegarlle por primeira vez ao seu fillo pequeno; a desaparición da fantasía co paso dos anos...;

c)                         contos en que é satirizada a muller ou a familia burguesa insensible, egoísta ou inconsciente, usando en ocasións de maneira efectiva a “técnica telefónica” ou aproximándose ao realismo máxico (“Conto de fadas suburbano”);

d)                        relatos máis duros, un tanto alleos á estética de Mansfield, pero moi interesantes, como “A muller do almacén” ou “Millie”, que tranquilamente poderían situarse no Oeste americano;

e)                         a narración poética do primeiro amor truncado pola intervención de terceiras persoas: “Algo infantil, pero moi natural”;

f)                         contos sobre diversos tipos de figura feminina: as adolescentes internas nun colexio, sexualmente frustradas, que durante unha clase se burlan do seu inxenuo profesor; a moza solitaria, pobre e atractiva que sofre a tentación de converterse na amante dun mozo guapo e rico; a muller solteira que se somete a un aborto por “consello” do seu amante; a esposa asasinada polo seu marido cando este cre descubrir a súa infidelidade; a muller inqueda disposta a todo, incluso a envelenar ao seu amante; a anciá asustada ante a posibilidade da morte...

 

Como se pode ver, a obra de Katherine Mansfield é rica e variada en temas e técnicas. Supón, ademais, un dos fitos da literatura feminina en lingua inglesa, o que a fai dobremente atractiva.

 

Os seus libros poden atoparse doadamente na rede; en especial, nas páxinas “Literatura.us” e “Project Gutenberg”.